BEZPYLU.PL

Właściwości pyłów są ściśle związane
z własnościami substancji,
z których powstały.

Najbardziej pyłotwórcze procesy:
ostrzenie, szlifowanie, polerowanie, mielenie, kruszenie, przesiewanie, transport, mieszanie ciał sypkich, itd.
Główne źródła pyłów występujące w środowisku pracy to są często pylenia powstające podczas:
  • Wytwarzania produktów, transportu materiałów wykorzystywanych w procesie technologicznym, gdzie pył jest produktem, materiałem lub składnikiem produktu (rozdrabnianie, mieszanie, dozowanie, transport za pomocą przenośników)
  • Stosowania materiałów pylistych, gdzie pył jest czynnikiem roboczym (np. malowanie natryskowe, metalizacja, ochrona roślin, talkowanie, grafitowanie)
  • Procesów technologicznych, jako skutek uboczny (np. skrawanie materiałów kruchych, szlifowanie, polerowanie, czyszczenie powierzchni pod powłoki ochronne, spawanie, cięcie, spalanie, obróbka materiałów pylących) 
  • Pylenia wtórnego, np. pyły zalegające powierzchnie maszyn i urządzeń.

Pamiętaj: substancje mogą wytwarzać pyły o różnych rozmiarach cząsteczek – to, że widać jedynie duże cząsteczki pyłu lub ziarenka, nie oznacza, iż nie ma tam również małych cząsteczek.

Termin „pył” nie ma konkretnego znaczenia naukowego, ale zazwyczaj definiuje się go jako ciało stałe rozdrobnione na proszek lub drobne cząsteczki. Przy ustalaniu, czy pył jest niebezpieczny, rozmiar cząsteczek jest równie istotny, jak charakter pyłu. Zasadniczo najbardziej niebezpiecznymi rodzajami pyłu są te charakteryzujące się bardzo małymi, niewidocznymi gołym okiem cząsteczkami, jak w przypadku substancji w drobnym proszku. Takie rodzaje cząsteczek są dostatecznie małe, że możliwe jest ich wdychanie, ale jednocześnie na tyle duże, iż pozostają uwięzione w tkance płucnej i nie są wydychane. Niektóre substancje (np. azbest) wytwarzają jednak bardzo gruboziarniste pyły z dużymi cząsteczkami, które również mogą być niebezpieczne.

Jakie są rodzaje pyłu?

Nanomateriały: nanomateriały są wykorzystywane w wielu nowoczesnych procesach. Są one szczególnie niebezpieczne, ponieważ mogą być wchłaniane bezpośrednio do krwioobiegu przez skórę i przez opłucną przy wdychaniu. Należy je traktować jako niebezpieczne dla zdrowia niezależnie od materiału, z jakiego są wykonane.
Normalne wyposażenie ochronne nie zapewni dostatecznej ochrony, zatem przed otwarciem lub próbą pobrania próbki takich produktów należy skontaktować się ze swoim laboratorium.

Pyły toksyczne: zasadniczo powstają podczas pracy przy substancjach, które są toksyczne same w sobie (np. ołowiu, rtęci, chromie itp.). Jeżeli zostaną wciągnięte do płuc, mogą uszkodzić płuca lub dostać się do krwioobiegu i zostać rozprowadzone po całym organizmie.


Pyły drażniące: mogą powstawać podczas pracy przy takich materiałach, jak:

  • mąka/ziarno;

  • smoła;

  • tytoń;

  • cukier;

  • papier;

  • środki spożywcze suszone;

  • cement;

  • trociny;

  • ziarna kawy i herbata;

  • sadza (jak w tonerach do fotokopiarek/drukarek).

    Z zasady te rodzaje pyłu są jedynie drażniące, ale w skoncentrowanej formie mogą być niebezpieczne dla zdrowia.
    Pył z drewna drzew liściastych ma właściwości rakotwórcze

    Na niektórych obszarach podczas pracy można natrafić na pył z konopi naturalnych (np. w magazynie urzędowym). Tego rodzaju pył nie jest uważany za szczególnie niebezpieczny, ponieważ nie jest łatwo wchłaniany przez organizm i zasadniczo występuje w niskim stężeniu.

    Pyły łatwopalne: pyły łatwopalne przemieszczają się w powietrzu w postaci chmur i łatwo się zapalają, powodując błyskawiczny pożar lub wybuch.
    Mogą się zapalić od iskry lub otwartego płomienia, a nawet przez osiadanie na gorącej powierzchni. Gdy pyły łatwopalne osiadają i zapalają się, mogą wybuchnąć płomieniem lub po prostu się tlić – długo po usunięciu źródła zapłonu. Wskutek wybuchu pyły łatwopalne mogą się rozprzestrzenić na dużym obszarze, zwiększając ryzyko poważnego pożaru.

Gdzie można się z nimi zetknąć?

Z pyłami drażniącymi można się zetknąć niemal wszędzie.
Niektóre z najpopularniejszych to:

  • pył papierowy w biurach, w których sortuje się korespondencję, i w sklepach papierniczych;

  • pył cementowy na placach budowy;

  • różne rodzaje pyłów w portach, śródlądowych składach celnych i lokalach przedsiębiorców;

  • w pomieszczeniach z fotokopiarkami/drukarkami.

Z pyłami toksycznymi lub łatwopalnymi w niebezpiecznych stężeniach można również zetknąć się w miejscach, w których ładuje się, rozładowuje lub przemieszcza towary ładowane luzem (np. ziarno, rudy metali, węgiel itp.).

Jakie szkody mogą spowodować pyły?

Pyły zasadniczo powodują uszkodzenia płuc i układu oddechowego, ale niektóre rodzaje mogą powodować nowotwór.
 Główne choroby spowodowane wdychaniem niebezpiecznych pyłów to:

Łagodna pylica płuc. Choroba spowodowana wdychaniem pozornie nieszkodliwych pyłów i odkładaniem się ich w płucach do takiego stopnia, że widać je na prześwietleniu rentgenowskim. Pyły te nie powodują uszkodzeń w tkance płuc, dlatego choroba nie upośledza funkcjonowania. Najczęściej wywołują ją pyły z metali, takich jak żelazo lub cyna.

Pylica płuc. Zbiorowa nazwa grupy przewlekłych chorób płuc wywołanych wdychaniem konkretnych pyłów mineralnych. Termin ten obejmuje szereg chorób, których nazwy pochodzą od pyłów, które je wywołują. Najbardziej znane to:

  • azbestoza (od pyłu azbestowego) – zob. azbest;

  • krzemica (od pyłu krzemowego);

  • pylica talkowa (od pyłu talku).

Zapalenie płuc. Zapalenie tkanek płucnych lub oskrzeli wywołane najczęściej wdychaniem określonych pyłów metali. Objawy są podobne do zwykłego zapalenia płuc, ale różnią się powagą, w zależności od tego, który metal był wdychany. Najczęstszymi przyczynami są pyły kadmu i berylu.

Międzybłoniak opłucnej. Guz płuc wywołany najczęściej narażeniem na działanie azbestu (zob. azbest).

Nowotwór płuc. Również może wynikać z narażenia na działanie azbestu 


Co można zrobić, aby ograniczyć ryzyko?

W odniesieniu do większości rodzajów pyłów, w tym pyłów drażniących, w przepisach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy ustalono dopuszczalne wartości narażenia. Należy zapoznać się z wytycznymi krajowymi i przepisami UE.

Należy podjąć wszelkie środki ostrożności w celu ograniczenia ryzyka:

  • korzystać z maski oddechowej lub maski ochronnej;

  • ograniczać narażenie na działanie pyłów;

  • regularnie poddawać się badaniom lekarskim;

  • opuścić skażony obszar natychmiast, jeżeli poczuje się bezpośrednie objawy.

Pamiętaj: w atmosferze pyłowej powinno się pozostawać tylko przez bezwzględnie najkrótszy możliwy czas niezbędny do wykonania pracy – nawet w przypadku stosowania indywidualnych środków ochrony dróg oddechowych.

W zależności od sposobu działania na organizm ludzki pyły możemy podzielić na:


Pyły pylicotwórcze - powodujące działanie biologiczne, w przypadku pyłów zwłókniających powodują trwałe uszkodzenie pęcherzyków płucnych, zwłóknienia tkanki płucnej, co powoduje pylicę. Do pyłów tych zalicza się m.in. dwutlenek krzemu, piasek, kwarc, azbest, pyły ceramiczne oraz włókna szklane
Pyły drażniące- mają własności drażniące poszczególne części ciała, np. błony śluzowe. Zalicza się do nich cząstki węgla, żelaza, szkła, aluminium oraz związki baru
Pyły alergizujące- powodujące wystąpienie odczynów alergicznych. Zalicza się do nich pyły pochodzenia organicznego, przede wszystkim bawełny, lnu, drewna oraz pyłki kwiatowe, pochodzenia zwierzęcego, pyły arsenu, miedzi, cynku, chromu
Pyły toksyczne- obejmujące pyły związków chemicznych rozpuszczalne w płynach ustrojowych, prowadzące do zatrucia organizmu np. związkami ołowiu, manganu, niklu. Do tej kategorii zalicza się również pyły o działaniu rakotwórczym i mutagennym
Pyły rakotwórcze- o udowodnionym działaniu kancerogennym, dużą rolę odgrywają wymiary włókien respirabilnych i długi czas pozostawania cząstek w drogach oddechowych. Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 11 września 1996r. (Dz.U Nr 121, poz.571), w Polsce za rakotwórcze uważa się wszystkie gatunki azbestu, talk zawierający włókna azbestowe oraz pyły drewna twardego (buk, dąb).
Prawdopodobnie rakotwórcze są pyły antygorytu włóknistego i krzemionki krystalicznej (di-tlenek krzemu krystaliczny)
Pyły radioaktywne- działanie tych pyłów zależy od stopnia emitowanego przez nie promieniowania. Pyły zawierające pierwiastki promieniotwórcze.

W Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, przedstawiono KLASYFIKACJĘ PYŁÓW:

• Pył całkowity - zbiór wszystkich cząstek otoczonych powietrzem w określonej jego objętości
• Pył respirabilny - ,, zbiór cząstek przechodzących przez selektor wstępny o charakterystyce przepuszczalności według wymiarów cząstek opisanej logarytmiczno-normalną funkcją prawdopodobieństwa ze średnią wartością średnicy aerodynamicznej 3,5 ± 0,3 μm i z geometrycznym odchyleniem standardowym 1,5 ± 0,1”. Pył ten ma największe znaczenie w patogenezie pylic i jest najbardziej szkodliwy- na tyle miałki, że dociera bezpośrednio
do pęcherzyków płucnych
• Włókna respirabilne -,,włókna o długości powyżej 5 μm o maksymalnej średnicy poniżej 3 μm i o stosunku długości do średnicy > 3”
• Pył inhalabilny- należą do niego pyły o średnicy aerodynamicznej ziaren mniejszej niż 10 μm, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc.

Ze względu na stopień wnikania cząstek pyłu do układu oddechowego wyróżniamy:
• Frakcję wdychaną– udział masowy wszystkich cząstek wdychanych przez nos i usta. Jest zależna od prędkości i kierunku ruchu powietrza, prędkości wdychania i innnych
• Frakcję pozatchawiczną– udział masowy cząstek wdychanych niewnikających poza krtań
• Frakcję tchawiczną – udział masowy cząstek wdychanych wnikających poza krtań
• Frakcję tchawiczno-oskrzelową– udział masowy cząstek frakcji wnikających głębiej za krtań, lecz niedostających się do bezrzęskowych dróg oddechowych

Stosowany jest również podział pyłów ze względu na rozmiar cząstek:
• Całkowity pył zawieszony (TSP, Total Suspended Particles) – całkowity pył zawieszony w powietrzu
• Pył PM10 – pył o srednicy cząstek poniżej 10 μm
• Pył PM2,5-10 – pył o średnicy cząstek pomiędzy 2,5 μm i 10 μm
• Pył drobny PM2,5 – średnica cząsteczek 2,5 μm
• Pył submikronowy PM1 – średnica cząstek poniżej 1,0 μm
• Pył ultradrobny PM0,1 –średnica cząstek poniżej 0,1 μm

Cząstki mniejsze od 2,5 μm są nazywane pyłami drobnymi (ang. fine), większe od 2,5 μm- pyłami grubymi (ang. coarse).
Te dwie frakcje różnią się pod względem pochodzenia, składu chemicznego i właściwości fizycznych, podlegają również innym procesom usuwania z atmosfery.
Różny jest także ich wpływ na zdrowie człowieka.

Cząstki PM2,5-10 oraz większe powstają w sposób mechaniczny- w wyniku ścierania i kruszenia materiałów pochodzenia naturalnego oraz materiałów syntetycznych. Ze względu na duże prędkości opadania są łatwo usuwane z atmosfery- ich czas przebywania w powietrzu jest krótki – od minut do dni.
Mogą być przenoszone na znaczne odległości nawet setek kilometrów. Cząstki PM2,5-10 przenikają do odcinka tchawicowo-oskrzelowego,
natomiast większe cząstki są zatrzymywane już w jamie nosowo-gardłowej.
Cząstki drobne PM 2,5 i mniejsze powstają podczas procesów chemicznych, spalania, w wyniku kondensacji gorących gazów oraz w wyniku nukleacji homogenicznej w atmosferze. Cząstki drobne mają małą masę i bardzo szybko łączą się w większe cząstki. Ich czas przebywania w atmosferze jest znacznie krótszy– od minut do godzin i mogą być transportowane na dziesiątki kilometrów. Najmniejsze cząstki wnikają do pęcherzyków płucnych, a nawet do tkanki śródmiąższowej płuc – skąd z krwią mogą przedostawać się do innych narządów.





© All rights reserved